عوامل مؤثر در پیدایش ترک ها

افت پی بر اثر عواملی همچون رطوبت و فشارهای وارده از طبقات بی مقاومتی خاک و عملکردهای آن پیش می آید. همچنین نوع مصالح مصرفی و اجرای غیرفنی، سبب نشست های پی می شود. در مجموع، بر اثر حرکات زمین، اسکلت بنا حرکت می کند و شکست های مختلف که شامل ترک های عمیق و یا معمولی و در مواردی به است نمایان می شود و از نظر ظاهری به صورت قائم و مورب اند.

نشست پی

یکی از عوامل ایجاد ترک در ساختمان است نشست پی بر اثر عواملی چون رطوبت فشارهای وارده از طبقات بی مقاومتی خاک ایجاد می شود هم چنین نوع مصالح مصرفی و اجرای غیر فنی سبب نشست پی خواهد شد در نهایت میتوان گفت بر اثر حرکات زمین اسکلت بنا حرکت میکند و شکستهای مختلفی نظیر ترک های عمیق یا معمولی یا ترکهای موین نمایان می شود.  

ترک بر اثر کاهش یا افزایش بارهای وارده بر پی ها

عناصر و اجزاء بناهای قدیمی به صورت فشاری عمل میکنند در نتیجه تعادلی را در بارگذاری موجب می شوند این تعدل تمام نیروهای رانشی و فشاری را خنثی کرده و بار بنا را به صورت صحیح از مرکز ثقل پایه ها و دیوارها به زمین منتقل می کنند. هر گونه تغییر در بارگذاری (کم یا زیاد کردم) در این تعادل اختلال ایجاد میکند و در نتیجه بنا دچار ترک های شدید میگردد. برای مثال اگر نیروی فشاری بار عمودی مناره ها از کناره های ایوان ها حذف شود. نیروهای رانشی تاقهای ایوان در پایه های جانبی باربر زنده شده و موجب رانش پایه های می گردد.

ترک بر اثر نشست زمین در زیر پی بناهای تاریخی

عناصری که بارشان به زمین منتقل میشود نیروی مؤثر فشاری بر زمین وارد میکنند که این نیرو در لایه زیرین پی از میان نمی رود، بلکه از سطح پی آغاز شده، رفت رفته با اندازه های کاهنده در زیر زمین گسترده می شود. تغییرات حاصل بر اثر فشار آبهای زیرزمینی اکسید شدن لایه های زغالی نشت آب از لوله های زهکشی (فاضلاب)، بوجود آمدن رطوبت در زیر پی ها موجب ایجاد ترک در پی و در بنا میشود.

ترک ناشی از جابه جایی ناگهانی لایه های زمین

عوامل طبیعی مانند زلزله و بادهای شدید موجب جابجایی لایه های زمین شده و بدنیال خود ترکهای زیادی را در بناها بوجود می آورند. شدت ترکها گاهی به جدایی کامل اتصالات منجر می گردد.

ترک های ناشی از نشست طبیعی زمین در بناهای تاریخی 

با توجه به مطالب بالا در بناهای تاریخی و قدیمی، ساخت و ساز فشاری بر قشرها و لایه های زمین تحمیل می کند و این عمل تا زمانی ادامه می یابد که تعادلی نسبی بین بار وارده و مقاومت زمین برقرار شود. در نتیجه این نشست ها و ایجاد تعادل ثانوی بین بنا و زمین ترک هایی در بناها اتفاق می افتد، این نوع ترک ها را می توان در بناهای جدید و طی ماه های اولیه ساخت آن مشاهده نمود.

ترک بر اثر وارد آمدن نیروهای رانشی به بنا

با توجه به اینکه اجزاء بناهای قدیمی اکثراً بصورت فشاری عمل میکنند و تمام نیروهای رانشی توسط نیروهای فشاری خنثی شده و به زمین منتقل میشوند چنانچه نیرویی بدون در نظر گرفتن تعادل بنا در جهات مختلف به آن وارد گردد، خود به خود تعادل موجود در ساختمان برهم میریزد و در نتیجه ترکها و جابجایی ها ظاهر می گردند.

ترک ناشی از لرزشهای پیرامون بنا مانند ترافیک انفجار، حفاری و غیره

هرگونه عامل خارجی مانند احداث خیابان و ایجاد ترافیک سنگین همراه با صدا و لرزش، احداث کارخانه ها، انفجارها و عملیات حفاری در تعادل طبیعی بنا که اجزاء آن بصورت فشاری عمل می کنند، اختلال ایجاد می کنند.

ترک ناشی از خشک شدن لایه های بنا

در زمان احداث و عوامل جوی در طول زمان در هنگام احداث هر بنا، رطوبت طبیعی در ملات و سایر مصالح بنایی وجود داردۀ این رطوبت به مرور زمان از بین می رود و در نتیجه موجب ایجاد ترک در بنا میگیرد. همچنین بر اثر تغیر عوامل جوی و کاهش یا افزایش میزان رطوبت، ترک نیز پدیدار می شود.

ترک بر اثر تغییر فشار آب های زیرزمینی و تغییر میزان رطوبت در بخش زیر پی ها

هرگونه تغییر در تعادل قشرهای زیرین پی از نظر کاخش یا افزایش فشار آب و رطوبت موجود در آن موجوب بروز اختلالاتی در پیها و همینطور کلی بنا می گردد که با نشست پی و ایجاد ترک در بنا همراه است. کنترل و ثابت نگه داشتن آبهای زیرزمین تا حد امکان برای حفاظت بناهای تاریخی ضروری است.

ترک بر اثر تعبیه و فعالیت تأسیسات مدرن در داخل بناهای تاریخی

در بناهای تاریخی و قدیمی، تأسیسات در خارج از بنا احداث میشد و سیستم تأسیسات گرمایشی و سرمایشی در داخل بنا وجود نداشت. در حال حاضر به منظور احیاء بناهای تاریخی این تأسیسات اجباراً به داخل بنا منتقل می شوند. در بیشتر این بناها به علت اجرای نادرست این تأسیسات و در نتیجه نشت آب از لوله ها و نفوذ آن به زیر پی ها، نشست و ترک در بنا رخ میدهد. بنابراین مداخله در بنای تاریخی و احداث تأسیسات جدید، مشروط به رعایت اصولی خاص در طراحی با نگرشی ویژه به طبیعت بنای تاریخی است.

ترک ناشی از کاهش تدریجی مقاومت و چسبندگی مصالح و ملاتها به علت فرسودیگی در طول زمان

فرسودگی و کهولت بما همراه با عوامل جوی، تأثیرات مستقیم و عوارض منفی برای بناها بدنبال دارد. میزان تأثیر عوامل جوی از قبیل تغییرات دما و رطوبت بستگی به نوع مصالح بنا دارد. وجود این دو عامل مقاوما بنا را در برابر نیروهای وارده کاهش داده و موجب بروز ترک در آن میشوند.

ترک بر اثر ساخت و ساز جدید (الحاقات) بدون توجه به پیوستگی و همبستگی سازه ای بناهای قدیمی

با توجه به اینکه بناهای قدیمی دارای انسجام سازه ای و همچنین همبستگی در ترکیب و ساختار خود هستند، هر نوع دخل و تصرف در بنا که بی توجه به این اصول سازه ای و ترکیبی و بدون مطالعه انجام گیرد، مسلماً ضایعاتی را ایجاد می کند که یکی از آنها ایجاد ترک و جابجایی در سازه بنا است.

ترک بر اثر فشارهای وارده

ترک های عمودی روی دیوارها معمولاً حاصل فشارهای وارده از تاق ها و یا فشارهای حاصل از فعل و انفعالات خود زمین هستند. اگر مستعد نشست باشد این فشارها ممکن است باعث چرخش شوند. از طرفی امکان پی دارد ترک های افقی نیز بر اثر این فشارها ایجاد شوند که در این صورت دیوار بر اثر استقامت زمین از دو جانب شکم داده و باعث فلج شدن آن بخش خاص و آن برش از دیوار میشود.در دیوارهای پشت بند، در بخش پر ترکهای افقی وجود دارند ولی قابل روئیت نیستند. اگر تغییر فشارهای وارده در طول دیواری همگن نباشد، در نوع انحراف طولی تغییر پدید می آید و ترکهای عمودی بوجود می آیند. ترکهای افقی نیز در صورتی پدید می آیند که نیروهای متمرکز که بر اثر وجود تیرهای سقف حاصل شده اند با مقاومت قابل توجه زمین مواجه شوند

نم و رطوبت در ساختمان ها

از گذشته ها تاکنون دیوارهای بتونی و سنگی و شالوده های ساختمان می بایست دارای جدار ضد آب باشند تا از نفوذ آب به داخل آن تاحد امکان بتوان جلوگیری کرد چراکه همانطور که می دانیم نم و رطوبت می تواند خسارات جبران ناپذیری را به ساختمان وارد کند.

رطوبت شالوده دیوارها ممکن است در اثر ایجاد میعان در فضای داخلی ساختمان و یا نفوذ آب از بیرون ساختمان به درون دیوارها پدید آمده باشد برای اینکه مطمئن شوید این رطوبت نتیجه میعان در داخل ساختمان نیست بهترین راه این است که یک ورقه آلومینیومی مربع شکل طوری بر روی دیوار قرار داده و بچسبانید که هوا از هیچ یک از اضلاع آن وارد نشود. بگذارید دو روز ورقه آلومینیومی به همین شکل باقی بماند. پس از دو روز آن را بردارید اگر قسمت بیرونی نوار آلومینیومی نمناک است مشکل از میعان داخل ساختمان می باشد.

آخرین پروژه ها

مطالب بیشتر